گلشن احباب جلد هشتم - جلسه صد و پانزدهم؛ شرح مقدّمه الله‌شناسی (۲).
در قرآن کریم در سوره لقمان می‌فرماید: أَلَمْ‌تَرَوْا أَنَّ اللَهَ سَخَّرَ لَکُم ما فِی السَّمَوَتِ وَ مَا فِی الأَرْضِ. [۱] آیا ندیدید که خداوند تبارک‌وتعالی برای شما مسخّر کرده است آنچه را در آسمانها و زمین است؟» باز در آیه دیگر می‌فرماید: وَ سَخَّرَ لَکُم مَا فِی السَّمَوَتِ وَ مَا فِی الأَرْضِ جَمِیعًا مِنْهُ[۲] خداوند برای شما آنچه در آسمانها و زمین است را تسخیر فرمود و همه این موجودات و همه این تسخیرها از ناحیه پروردگار است.» اوست که همه را تحت تسخیر شما قرار داده است.
وَ سَخَّرَ لَکُمُ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ دَآئِبَیْنِ وَ سَخَّرَ لَکُمُ الَّیْلَ وَ النَّهَارَ. [۳] خورشید و ماه را درحالی‌که دائم در حرکت‌اند برای شما تسخیر کرده و شب و روز را نیز برای شما مسخّر نموده است.»
تسخیر خورشید و ماه یا شب و روز به چه معناست؟ معنایش این‌است‌که اینها همه طبق مصالح شما کار می‌کنند و نسبت به شما تفوّق ندارند، لذا در راستای منافع بشر حرکت می‌کنند، نه در راستای نابودی آنان؛ به عنوان مثال أحجار آسمان از ناحیه کرات دیگر روی سر این مردم مسکین نازل نمی‌شود و نمی‌خورد.
اگر بنا بود خداوند آسمان و زمین را مسخّر بشر قرار ندهد، و آسمان و زمین مثل حیوان زبان‌بسته‌ای نباشند که صاحبش مهارش را می‌گیرد و هرکجا می‌خواهد می‌برد و می‌آورد، ما الآن زنده نبودیم. اگر شهاب‌سنگ‌ها و سنگ‌های آسمانی هرکدام برای خودشان حرکتی، غیر از آن حرکتی که در تحت قدرت و تسخیر پروردگار است داشته باشند، ما حیاتی الآن نداشتیم.
بقیّه موجودات هم به همین منوال‌اند و سیر و حرکت و تغییرات و تحوّلاتشان همراه و هماهنگ با زندگی انسان و برطرف‌کردن نیازهای او و آماده‌ساختن زمینه برای به‌سعادت‌رسیدن اوست و طبق اراده إلهی در این مسیر حرکت می‌کنند و همه در قبضه قدرت او هستند.
وَ مَاقَدَرُوا اللَهَ حَقَّ قَدْرِهِ وَ الْأَرْضُ جَمِیعًا قَبْضَتُهُو یَوْمَ الْقِیَمَةِ وَ السَّمَوَتُ مَطْوِیَّتُ بِیَمِینِهِ سُبْحَنَهُو وَ تَعَلَی عَمَّا یُشْرِکُونَ. [۴] چه آیه‌ای! چقدر آیه عجیبی است!
وَ مَاقَدَرُوا اللَهَ حَقَّ قَدْرِهِ. «خدا را به‌اندازه قدرش و آن‌طور که سزاوار قدر اوست، نشناخته‌اند.»
وَ الْأَرْضُ جَمِیعًا قَبْضَتُهُو یَوْمَ الْقِیَمَةِ. «در روز قیامت تمام این زمین در مشت پروردگار است.»
وَ السَّمَوَتُ مَطْوِیَّاتُ بِیَمِینِهِ. «این آسمانها در دست قدرت پروردگار پیچیده شده است.» «مَطویّ» یعنی پیچیده‌شده، شما اگر این کاغذ را لوله‌اش کنید می‌گویند: مطویّ و پیچیده‌شده است.
لفظ آیه مقیّد به قیامت است، ولی قیامت ظرف ظهور این حقائق است وگرنه الآن هم همین است و همه در دست قدرت پروردگار پیچیده شده است. لاَیَعْزُبُ عَنْهُ مِثْقَالُ ذَرَّةٍ فِی السَّمَوَ تِ وَ لاَ فِی الأَرْضِ وَ لاَآ أَصْغَرُ مِن ذَ لِکَ وَ لاَآ أَکْبَرُ إِلاَّ فِی کِتَبٍ مُبِینٍ. [۵] «به اندازه سنگینی یک ذرّه، از خداوند چیزی پنهان نخواهد شد، نه در آسمانها و نه در زمین، و چیزی کوچکتر از آن و چیزی بزرگتر از آن نیست، مگر آنکه همگی در کتاب آشکار و روشن خدا موجود است.»
سُبْحَنَهُو وَ تَعَالَی عَمَّا یُشْرِکُونَ. «منزّه و پاک است او، و متعالی و بالاتر است او، از این (دیده‌های کور و اوهام بشر و این عقل‌های ناقصی) که برای خدا شریک قائل می‌شوند.»
این دیده‌ها کورند و نمی‌بینند و لذا خدا می‌فرماید: أَلَمْ‌تَرَوْا. «آیا شما ندیدید؟» آیا نمی‌بینید؟ آیا شما کورید؟ چشمهایتان را باز کنید و ببینید! که همه موجودات، همه در تحت تسخیر شماست و خدا اینها را مسخّر شما قرار داده است.
اگر شما به دهریّین و مادّیین و کسانی‌که کافر و منکر خداوند هستند، بگوئید: شما که می‌گوئید خدا را قبول نداریم، آیا نسبت انسان با جهان هستی را می‌بینید؟ آیا قبول ندارید که انسان میوه جهان هستی است و بر همه تفوّق دارد؟ آنها هم می‌گویند: گل سرسبد عالم وجود انسان است.
إلهیّون هم همین حرف را می‌گویند، منتها فرق إلهیّون با دهریّین این‌است‌که دهریّین همه چیز را نسبت به روزگار می‌دهند و می‌گویند: همه چیز از روزگار است. روزگار ما را می‌میراند و روزگار ما را زنده می‌کند؛ یعنی همه تصرّفات به دست این عالم مادّه است، أمّا إلهیّون می‌گویند: همه چیز در دست خداست؛ فرقشان همین است.
أمّا از این جهت اشتراک دارند و همه قائل‌اند که گل سرسبد عالم وجود همین انسان است. میوه درخت عالم طبیعت به قول خودشان انسان است. اگر ما این عالم طبیعت را به درختی تشبیه کنیم میوه‌اش انسان می‌شود؛ یعنی همان‌طور که خلقت درخت به‌خاطر میوه‌اش است و اگر میوه نباشد درخت ارزشی ندارد، میوه درخت عالم تکوین هم انسان است؛ دهریّین این را می‌گویند، إلهیّون هم همین را می‌گویند.
دهریّین هم ناچارند این معنی را بگویند که تمام این عالم مسخّر انسان است، همان معنائی که قرآن می‌فرماید؛ أَلَمْ‌تَرَوْا أَنَّ اللَهَ سَخَّرَ لَکُم مَا فِی السَّمَوَتِ وَ مَا فِی الأَرْضِ. [۱]
منتها کلام در این‌است‌که آنها در پشت پرده خدا را نمی‌بینند و معتقد به خدا نیستند، ولی ما معتقد به خدا هستیم.
همه اینها را خدا برای تکامل وجود انسان آفرید و انسان را برای عبادت ذات أقدس خود؛ وَ مَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَ الإِنسَ إِلاَّ لِیَعْبُدُونِ. [۷]
در حدیث قدسی هم آمده است که: عَبْدی! خَلَقْتُ الأَشْیآءَ لِأَجْلکَ و خَلَقْتُکَ لِأَجْلی. «ای بنده من! همه موجودات را به‌خاطر تو خلق کردم و تو را به‌خاطر خودم خلق کردم.»